CİNSEL TACİZ VE SALDIRIYA KARŞI
İZMİR DAYANIŞMA VE BİLİMSEL ARAŞTIRMA DERNEĞİ (İDA)
POLİTİKA BELGESİ
GİRİŞ
İzmir Dayanışma ve Bilimsel Araştırma Derneği’nin amaçları, ürettiği politikalar, dayanışma ağları, bileşenlerinin taciz, cinsel istismar ve şiddet meselelerinde önleyici bir tutuma sahip olma sorumluluğu “Cinsel Tacize Karşı Tutum Belgesi” çalışmasının temelini oluşturmaktadır.
Eğitim sistemi toplumun genelinde var olan erkek egemenliğinden bağımsız olmadığı gibi derneğimiz ve her alanda eşitlik/hak mücadelesi veren kadınlar da içinde yaşadığımız toplumdan izole yaşamlar sürmemektedir. Tam tersine iktidarın sürekli müdahale ettiği eğitim alanında yürütülen direnişin özneleri olan kadınlar erkek egemenliğinin yarattığı eşitsizlikler, şiddet ve cinsiyetçiliğe karşı iş yerlerinde, toplumsal yaşamda, ev içinde, sivil toplum örgütlerinde, dernek/ vakıflarda mücadele yürütmektedir.
Kadınların eğitim alanının doğrudan bileşeni olmaları onları iki boyutlu olarak cinsiyetçi politikaların hedefi haline getirmektedir. Bir taraftan kadınlar iş yerinde toplumsal cinsiyet temelli ayrımcılığa ya da şiddete uğramakta, diğer taraftan eğitim alanına yapılan her iktidar müdahalesi çalışan kadınları doğrudan etkilemektedir.
Bu anlamda taciz, cinsel taciz ve cinsel saldırı, erkek egemen toplumlarda başta kadınlara ve çeşitli cinsiyet kimliği ve cinsel yönelimi olanlara yönelik olmak üzere yaygın bir toplumsal cinsiyet sorunudur. Bireyin tüm kimliğinin bedensel işlevlerine indirgendiği, güç ve otorite unsurlarının kadının-bireyin onayı olmaksızın kişiliğine ve bedenine yöneltildiği, kötüye kullanma davranışı olarak, geleneksel cinsiyetçi- ataerkil kültürün, cinsiyet ayrımcılığının bir parçası olarak toplumsal yaşamın her alanında karşımıza çıkmaktadır.
Taciz, cinsel taciz ve cinsel saldırı, bireysel bir patolojiden kaynaklanmaz; doğal ve normal olmadığı gibi, bir utanç ve namus sorunu değildir; öncelikle bir suçtur ve ceza konusu edilmektedir. Taciz, cinsel taciz ve cinsel saldırı, aynı zamanda insan haklarının, kişilik haklarının, çalışma hakkının ve ifade özgürlüğünün ihlali olup bir ayrımcılık suçudur. Ahlak, namus gibi kavramlar tacizi değerlendirmek için uygun bir çerçeve olmadığı gibi eril tahakkümü yeniden üretmeye yardımcı olur. Burada önemli olan nokta ayrımcılık karşıtlığı ve toplumsal cinsiyet eşitliği olmalıdır.
Bu vakalarının önlenmesinde İDA için önleyici çalışmaların yapılması, toplumsal cinsiyet ilişkileri konusunda bütün üyelerinin bilinçlenmesinin sağlanması ve bu çalışmaların kurum politikası olarak kabul edilmesi ve uygulanması esastır.
AMAÇ
Bu politika belgesinin amacı, İDA’nın cinsel tacize karşı nasıl bir tutuma sahip olduğunun tüm kamuoyuyla paylaşılması ve konuyla ilgili mücadele kararlılığımızın ifade edilmesidir.
Bu politika belgesi İDA’nın, özgür eğitim ve gelişim sürecini olumsuz etkileyecek her türlü cinsel tacizden arınmış çalışma, araştırma ve eğitim ortamının yaratılması hususundaki ilkeleri, önerileri ve önlemleri belirlemeyi hedeflemektedir. Aynı zamanda cinsel taciz konusunda farkındalığın arttırılmasını amaçlamaktadır.
Bu belge ile İDA’nın cinsel taciz olayında üzerine düşen sorumlulukların, bu tür durumların önlenmesine ilişkin yapılması gerekenlerin ve cinsel taciz yaşandığında yapılacakların çerçevesi çizilmektedir.
- İDA’nın bütün üyeleri ve çalışanları taciz, cinsel taciz ve cinsel saldırı vb. istenmeyen cinsel davranışlara hiçbir şekilde müsamaha gösterilmeyeceğini bilir ve kabul ederler.
- İDA bu belge ile taciz davranışına karşı harekete geçmedeki isteksizliğin ve cinsel taciz iddialarına kurumsal düzeyde cevap vermede, erkek taraflılığının ve eril bakış açısının kabul edilemez olduğunu kabul eder.
- İDA, cinsel taciz ve saldırının hiçbir biçimde görmezden gelinmeyeceğini, konunun adil bir soruşturma sürecine taşınması için şikâyetleri hızlı ve etkin bir biçimde değerlendirme sürecine alacağını taahhüt eder.
- İDA cinsel tacize karşı duyarlılık yaratmayı, üyelerini cinsel taciz konusunda bilgilendirmeyi, tacize uğrayanlara destek vermeyi, her türlü istenmeyen cinsel davranış beyanlarını, iddia ve şikâyetlerini ilkesel bir tutumla incelemeyi ve ilgili kurullarda etkin bir şekilde takip etmeyi taahhüt eder. Aynı zamanda Bu Politika Belgesinde yer alan hükümlerin kişi ve zamana bağlı olarak değişiklik göstermeyeceğini taahhüt eder.
- Bu belge ile cinsel tacizle ilgili başvuru sahibinin yeniden mağduriyetine yol açabilecek işlemlerden ve görüşmelerden kaçınacağını taahhüt eder.
- İlgili disiplin süreçlerinde cinsel taciz ve cinsel saldırı suçlarının gerektiği şekilde takip edilip soruşturulmasının engellenmesi ve süreçleri sakatlayacak müdahaleleri de ayrı bir disiplin suçu olarak kabul eder ve gereken mekanizmaları işleteceğini taahhüt eder.
- Bu belge, soruşturma süreçleri öncesi ve sonrası taraflar arasında hiçbir şekilde arabuluculuğa gidilmeyeceğini bildirir ve kurumun örgütlü gücünü dezavantajlı taraf lehine ortaya koymayı kabul eder.
- Bu belge ile ilgili kurullardaki süreçler (disiplin süreçleri) sonucunda elde edilen taciz vakalarının sonuçlarını, tüm üyelerle ve bilgi talep edildiği koşulda tüm muhataplarla, mağduru daha fazla mağdur etmeyecek şekildeve bu belgeninilkeleri çerçevesinde, sürecin neden-sonuç ilişkisi ile ve ilkesel düzeyde paylaşmayı beyan edeceğini taahhüt etmektedir.
- Bu politika belgesi cinsel taciz ve saldırının yaşanmadığı, tüm İDA bileşenleri için eşitlikçi-özgür bir akademik ve çalışma ortamı yaratılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.
- Ancak belgenin amacı cinsler arasındaki ilişkileri disipline etmek, rızaya dayalı ilişkilerin nasıl olması gerektiğine dair tavsiyelerde bulunmak, belirli bir cinsel ahlakı dayatmak değildir.
- Bu belge, asıl olarak, cinsel taciz ve saldırı eylemlerini engellemeyi, konuyla ilgili farkındalığın güçlendirilerek cinsel taciz mağdurlarının kendilerini rahatça ifade edebilecekleri ve tüm süreçlerde kendilerini güvende hissedecekleri bir yaşam alanı yaratmayı hedeflemektedir.
- İDA bu belge ile ilgili komisyonlara bağlı ve görevi cinsel taciz konusunun, eğitim, basın-yayın ve örgütlenme faaliyetleri başta olmak üzere, İDA’nın her türlü faaliyetinde gündeme alınmasını sağlayarak farkındalık yaratmak olan komisyonlar oluşturacağını beyan etmektedir.
- Bir cinsel taciz vakası başvurusunda gerekli görüşmelerin … komisyonu ve ona bağlı olarak kurulan alt komisyonlar tarafından gerçekleştireceğini bildirir.
KAPSAM
Belgede yer alan hükümler İDA’nın kendi bünyesinde, ilişkisi olduğu dayanışma ağları ve bileşenleri çerçevesinde çalışanları ve üyelerini kapsar.
Dolayısıyla, bu belgede yer alan ilke ve hükümler dernek içi ve dernek faaliyetlerinde İDA’nın tüm bileşenlerini -üyeler, yönetim kurulu, gönüllüler, çalışanlar, katılımcılar, öğrenciler, konuklar, hizmet alınan/verilen tüm kişi ve işletme çalışanlarını- kapsamaktadır.
Eğitim-öğretim ve iş ilişkilerinden kaynaklanan, hem kurum içinde meydana gelen olaylar hem de kurum dışında meydana gelen ancak İDA ortamına taşınan ya da akademik yaşama ve çalışma ortamına etkisi olan cinsel taciz eylemleri için geçerlidir.
İDA, kendi bünyesinde, yetkili ve dayanışma ağları ve bileşenleri içinde/ arasında cinsel tacize karşı duyarlık yaratmayı ve taciz mağdurlarına destek vermeyi, üyeleri ve çalışanlarının her türlü iddia ve şikâyetlerini titizlikle gündemine almayı ve ilgili kurullarında etkin bir şekilde takip etmeyi taahhüt etmektedir.
Bu politika belgesi, cinsel tacizin yaşanmadığı bir toplumsal ortamın yaratılmasına katkıda bulunmayı ve bu tür olayları engellemeyi amaçlamaktadır.
TANIMLAR
Cinsel Taciz:
Kişinin rızası dışında maruz kaldığı, cinsel içerikli veya cinsel çağrışımlı görsel, yazılı, sözlü, sözsüz, fiziksel, işaret veya vücut parçalarının kullanılması yoluyla rahatsızlık uyandıran ve kişiyle vücut teması bulunmadan yapılan tavır, tutum veya davranış biçimleri, genel olarak, cinsel taciz olarak tanımlanır. Cinsel taciz, maruz kalan kişi için endişe verici, düşmanca, haysiyet kırıcı, aşağılayıcı veya saldırganca bir ortam yaratarak onurunu zedelemek amacı taşıyabilir veya bu sonucu doğurabilir.
Cinsel tacizi belirleyen unsur, tacizi gerçekleştiren kişinin niyeti değil, tacize maruz kalan kişinin üstünde bıraktığı etkidir. Cinsel taciz için süreklilik önkoşul değildir. Birden fazla tekrarlanan davranışlar ya da tek bir olay/ davranış cinsel taciz olarak değerlendirilebilir.
Cinsel taciz çok farklı biçimlerde ve durumlarda gerçekleşebilir ve kişi cinsel tacize maruz kaldığını bazı durumlarda anlamayabilir. Cinsel taciz niteliğindeki hareketlerin yoğunluğuna ve niteliğine göre aşağıda verilen listedeki örnekler, bu listeyle sınırlı olmamakla birlikte, cinsel taciz türleri olarak değerlendirilmektedir:
I) Basit Taciz: Tehdit, şantaj ya da hakaret unsuru taşımayan ancak rahatsız edici, istenilmeyen ortamları yaratan davranışlardır. Örneğin;
- Laf atmak, cinsel içerikli veya çağrışımlı şaka yapmak veya iltifatlarda bulunmak, argo sözcükler kullanmak
- Sürekli cinsel içerikli sohbet açmak, cinsel fantezileri sohbet konusu haline getirmek,
- Flört etmek için rahatsızlık uyandıran şekilde ısrarcı davranışlarda bulunmak,
- Gözleriyle kişiyi rahatsız edici şekilde süzmek,
- Pornografik materyal ile rahatsız etmek,
- Kişinin cinsel yaşamı, cinsel yönelimi, cinsiyet kimliğine ilişkin sorular sormak veya dedikodu üretmek,
- Cinsiyete veya cinsel yönelime veya cinsiyet kimliğine ilişkin ayrımcı tavır, tutum ve davranış göstermek.
II) Sürekli Taciz: Basit tacizin uyarılara rağmen sürekli tekrar edilmesi durumunda söz konusu olur.
III) Ağır Taciz: Tehdit, şantaj ve hakaret unsuru içeren ve kişinin davranışlarını kontrol etmeye yönelik davranışlardır. Örneğin;
- Kişinin sürekli olarak takip edilmesi, fiili olarak veya telefonda veya elektronik ortamda (mesaj atma, sohbet odaları, sosyal paylaşım siteleri vb.) istemediği halde kendisiyle iletişime geçilmesi,
- Cinsel yakınlaşma veya ilişki teklifine uymadığı takdirde kişinin öğrencilik, akademik ya da iş hayatıyla ilgili bedeller ödeyeceğinin; uyduğu takdirde ise hak etmediği kazançlar sağlayacağının açık olarak söylenmesi veya ima yoluyla belirtilmesi,
- Kişiler arasında bulundukları statüden kaynaklanan güç dengesizliği mevcutken (öğretim elemanı ile öğrenci; yönetici ile çalışan vb.) ve/ veya misilleme ihtimali söz konusuyken, birine cinsel içerikli tekliflerle rahatsız edici davranış ve imalarda bulunulması,
- Cinsiyete veya cinsel yönelime veya cinsiyet kimliğine ilişkin ayrımcı tavır, tutum ve davranışın nefret suçuna konu olacak söyleme ya da eyleme dönüşmesi.
Cinsel Saldırı:
Cinsel saldırı, rızaya dayalı olmayan cinsel davranışlarla kişinin vücut dokunulmazlığının ihlal edilmesidir. Cinsel saldırı iki şekilde ortaya çıkabilir:
- Cinsel birleşme olmadan kişinin vücut dokunulmazlığının ihlal edilmesiyle gerçekleşir. Durum ve koşulların özelliğine göre sarılmak, okşamak, ellemek, dokunmak bu tür cinsel saldırı örnekleri arasında sayılabilir.
- Kişinin vücut dokunulmazlığının vücuda cinsel organ veya sair bir cisim sokulmasıyla gerçekleşir.
Cinsel İstismar:
18 yaşından küçüklere karşı gerçekleştirilen cinsel taciz ve cinsel saldırı eylemleri “çocuğun cinsel istismarı” olarak değerlendirilir.
Misilleme:
Kişinin duygusal veya cinsel yakınlaşma tekliflerini reddetmesi nedeniyle ya da tacize uğradığını düşünerek şikâyet etmek istemesi / etmesi sonucunda örtülü veya açıkça kişinin iş veya eğitim yaşamının intikam amacıyla zorlaştırılması da bir taciz türü olarak değerlendirilir.
İLKELER
Gizlilik İlkesi:
İDA ve yapılan başvuru üzerine cinsel taciz iddialarını değerlendiren kurul, inceleme/ soruşturma tamamlanana kadar tüm aşamalarda şikâyetçi tarafın/ tarafların ve şikâyet eden kişinin/ kişilerin özel hayatlarının gizliliği ilkesine uygun davranır. İnceleme/ soruşturma süresince tarafların özel yaşamlarıyla ilgili ayrıntıların bulundukları sosyal ortama taşınmadan çözümlenmesi ve mesleki, akademik ve sosyal ilişkilerinin olumsuz etkilenmemesi açısından gizlilik ilkesi önem taşımaktadır.
Adil Değerlendirme & Koruma İlkesi:
İDA,
- İlgili kurulları aracılığıyla başvuruları ivedilikle, adil ve nesnel olarak değerlendirir.
- Cinsel taciz ve saldırı iddialarıyla ilgili başvuru sürecinde taciz mağdurunun tekrar mağdur edilmemesi için gerekli önlemleri alır.
- Cinsel tacize / saldırıya uğrayan mağdurun tekrar mağdur edilmesine yol açabilecek ve tarafların haysiyet ve güven duygusunu zedeleyebilecek her türlü davranış ve eylemden kaçınmak ve bu tür davranışların ortaya çıkmasını önlemek hususlarında dikkatli ve özenli davranır.
- Başvuruların inceleme aşamasında özellikle mağdurun psikolojik destek almasını sağlamak için gerekenleri yapar.
Beyanın Esas Alınması İlkesi:
İDA, cinsel taciz ve saldırı başvurularının değerlendirilmesinde şikâyet sahibinin beyanını soruşturma başlatılması için esas alır. Bu durum, soruşturmayı yürütecek olan kurulun, taciz başvurusunu değerlendirme sürecinde başvuru sahibinin şikâyetine konu olan taciz eyleminin varlığını kanıtlamasını beklemediği anlamına gelmektedir.
Güven İlkesi:
İDA, taciz başvurularının değerlendirilme sürecinde göstereceği hassasiyetle tüm bu ilkelere riayet ederek tarafların güven duygusunu zedelemeyecek şekilde davranır.
İDA Cinsel Taciz ve Saldırıya Karşı Taciz Komisyonu
İDA bünyesinde cinsel tacize ve saldırıya karşı önlem ve destek amacıyla “Taciz Komisyonu” adında bir birim oluşturmuştur. Birime konuyla ilgili soruşturma, akademik ve eğitsel görev ve yetkiler tanımıştır.
Taciz Komisyonunun görevleri
- Cinsel taciz, cinsel saldırı, cinsel istismar ve misilleme iddialarını incelemek. Taciz komisyonu 10 iş günü içerisinde başvuruyu inceleyip, başvuru sahibine bilgi verir ve sürecin başlamasıyla birlikte 6 ay içinde soruşturmanın tamamlanmasını sağlar. Yönetim kurulu bu sürecin takibinden sorumludur.
- İnceleme ve soruşturma süreçleri boyunca mağdurlara psikolojik, tıbbi, prosedürel ve hukuki destek mekanizmaları sağlamak veya İDA olanakları dahilinde değilse uygun kaynaklara yönlendirmek.
- Ağır taciz durumlarıyla ilgili acil tedbirleri almak için yetkili organlarla işbirliği yapmak.
- İDA bünyesinde cinsel tacize ve cinsel saldırıya karşı farkındalık yaratmak için eğitim, tanıtım ve benzeri çalışmaları düzenlemek ve yayınlar yapmak; bu konuda ilgili dayanışma ağları altındaki diğer birimlerle iş birliği ve koordinasyon sağlamak.
Cinsel Tacizin ve Saldırının Tespit Edilmesi ve Taciz Komisyonu’na İletilmesi:
- Cinsel tacize ve cinsel saldırıya maruz kaldığını düşünen kişinin öncelikle bu politika belgesinden yararlanarak, Taciz Komisyonu’na danışması ilk adım olarak önerilmektedir.
- Taciz Komisyonu, cinsel taciz ve saldırı eylemini değerlendirmede şikâyet sahibinin beyanını esas alır. Başvuru sonrası işletilen süreçte iddia sahibinin kasıtlı olarak yalan söylediği ve yanlış beyan yaptığının hiçbir şüpheye yer bırakmayacak şekilde kesin olarak anlaşıldığı durumlarda disiplin yaptırımı uygulanacaktır.
- Şikâyet sahibinin ifadesi yazılı hale getirilir ve şikâyet sahibi sürecin aşamaları hakkında bilgilendirilir.
Cinsel Tacize Maruz Kaldığını Düşünen Kişinin Alabileceği Önlemler
- Cinsel Tacize ve Cinsel Saldırıya Karşı Politika Belgesini okumak.
- Davranışın hoş karşılanmadığı konusunda kişiyi açık bir şekilde uyarmak, istemediği cinsel yakınlaşmalar konusunda açıkça “hayır” demek; rahatsız edici bir davranışta bulunan kişiye bu davranışına son vermezse resmi girişimde bulunacağını bildirmek.
- İlk andan itibaren, soruşturmada delil olarak kullanılabilecek ne tür materyal varsa toplamak, olaylara dair kayıt tutmak, delilleri saklamak ve olayı yakın kişilerle paylaşmak.
- Destek almak ve haklarını öğrenmek maksadıyla Taciz Komisyonu’na başvurmak.
Rahatsız Edici Davranışlarda Bulunduğunu Fark Eden Kişiye Öneriler
- Cinsel Tacize ve Cinsel Saldırıya Karşı Politika Belgesi ve Destek Birimi Yönergesini okumak.
- Başkalarının istek, rıza, tutum ve sözlü ifadeleri konusunda duyarlı davranmak ve cinsel yaklaşımlarda karşı tarafın rızasının olup olmadığı konusunda emin olmadan ilerlememek.
- Davranışın rahatsız edici olduğunu fark eder etmez özür dilemek, kendi niyetinin yanlış anlaşıldığını düşünüp oluşan rahatsızlığı önemsiz saymamak veya görmezden gelmemek.
- Benzer davranışlardan veya davranışıyla rahatsız ettiğini düşündüğü kişiyi tedirgin edecek tavırlardan uzak durmak.
- Bilgi almak için Taciz Komisyonu’na başvurmak.